Światowy Dzień Gruźlicy – 24 marca

W dniu 24 marca przypada Światowy Dzień Gruźlicy. W dniu tym mija 139 lat od chwili poinformowania świata o wyizolowaniu prątków gruźlicy przez Roberta Kocha. Zachęcam do zapoznania się z aktualnym stanem wiedzy na temat choroby, która nadal jest jednym z największych wyzwań dla ludzkości.
Gruźlica jest chorobą zakaźną szerzącą się zarówno wśród ludzi jak i wśród zwierząt. Wywołują ją bakterie – prątki z grupy  Mycobacterium tuberculosis complex, a jej nazwa pochodzi od charakterystycznych zmian patomorfologicznych w postaci gruzełków (tubercula).
Pomimo, że gruźlica jest jedną z najstarszych chorób zakaźnych, ciągle stanowi we współczesnym świecie istotny problem epidemiologiczny, medyczny i społeczny. Zgodnie z najnowszym raportem WHO (World Health Organization) prezentującym kompleksową i aktualną ocenę epidemiologiczną, postępy w zapobieganiu, diagnozowaniu i leczeniu gruźlicy, szacuje się, że w  ostatnich latach  zachorowało na gruźlicę 10.4 mln osób, a umarło z jej powodu ponad 1.7 mln osób. Gruźlica w Polsce dotyczy głównie ludzi starszych i częściej dotyka mężczyzn niż kobiety. Zapadalność na gruźlicę w naszym kraju jest wyższa niż średnia w Unii Europejskiej, a terenem o największej liczbie przypadków jest Śląsk.
Do zakażenia prątkiem gruźlicy dochodzi głównie drogą oddechową. Źródłem infekcji jest zwykle  prątkujący chory, który podczas kaszlu, kichania, śmiechu i mówienia wydala prątki wraz z kropelkami aerozolu. Kropelki z zawartymi prątkami unoszą się w powietrzu, wysychają, a następnie wraz z wdychanym powietrzem dostają się do dróg oddechowych innych osób. Gruźlica rozwija się jedynie u około 5% zakażonych osób, u pozostałych 95%  zakażenie nie daje żadnych objawów klinicznych. U tych ostatnich mamy do czynienia z utajonym (latentnym) zakażeniem prątkiem gruźlicy, a ryzyko rozwoju choroby w tym przypadku wynosi ok. 5-15% i jest najwyższe w ciągu 5 lat do zakażenia.  Początkowo w wielu przypadkach gruźlica przebiega bezobjawowo. Dopiero dodatni wynik próby tuberkulinowej może świadczyć o zakażeniu. Do typowych objawów aktywnej choroby należą: odczuwanie zmęczenia, kaszel z odkrztuszaniem krwi/dużej ilości flegmy, ból w klatce piersiowej, problemy z oddychaniem, utrata wagi i apetytu, okresowa gorączka. Zmiany gruźlicze najczęściej dotyczą płuc, jednak mogą występować w różnych narządach ciała.
Osoby niedożywione i o obniżonej odporności, szczególnie zakażone wirusem HIV, z nowotworami, chorobami przewlekłymi lub żyjące w nieustannym stresie są bardziej podatne na zakażenie. Osoby starsze, a także nadużywające alkoholu oraz palacze również znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na gruźlicę.
Leczenie gruźlicy składa się z dwóch etapów:
  • fazy intensywnego leczenia – która trwa zwykle 2 miesiące
  • fazy kontynuacji leczenia – która trwa około 4 miesiące.
Całkowite wyleczenie gruźlicy jest możliwe w większości przypadków, ale czas trwania leczenia wynosi kilka miesięcy, a podczas terapii leki powinny być przyjmowane do końca fazy kontynuacji leczenia, pomimo ustąpienia objawów. Przez cały czas trwania leczenia chory powinien znajdować się pod nadzorem lekarza.
Osoby w stadium prątkowania powinny być izolowane od innych osób i mają obowiązek leczenie w warunkach szpitalnych, ponieważ w tym stadium choroby dochodzi do zarażenia innych osób.
Do najczęściej stosowanych substancji w leczeniu gruźlicy należą: ryfampicyna, izoniazyd, etambutol, pirazynamid  i wiele, wiele innych. Leczenie gruźlicy w Polsce jest bezpłatne dla wszystkich obywateli.
Wśród najważniejszych metod zapobiegania gruźlicy, wymienia się:
  1. wczesne wykrywanie choroby i wdrażanie natychmiastowego leczenia,
  2. przebadanie członków rodziny osób, u których rozpoznano gruźlicę (w celu jej wykluczenia),
  3. poprawę warunków życia oraz pracy ludzi (lepsze warunki sanitarne, nasłonecznione mieszkania, dobre warunki pracy),
  4. unikanie nadużywania alkoholu oraz narkotyków (również palenia papierosów),
  5. kulturę chorych – zakrywanie dłonią ust podczas kaszlu i odkrztuszania (to samo dotyczy kichania),
  6. szczepienia BCG (w Polsce obowiązkowe).
Zachęcam również do obejrzenia filmu na temat Pracowni Prątka Gruźlicy ALAB laboratoria:  https://www.youtube.com/watch?v=VHZpLqECBhs . Wzmacniajcie swoją odporność i trzymajcie się zdrowo.
Opracowanie: Justyna Górska-Fryt