W dniu 24 marca przypada Światowy Dzień Gruźlicy. W dniu tym mija 139 lat od chwili poinformowania świata o wyizolowaniu prątków gruźlicy przez Roberta Kocha. Zachęcam do zapoznania się z aktualnym stanem wiedzy na temat choroby, która nadal jest jednym z największych wyzwań dla ludzkości.
Gruźlica jest chorobą zakaźną szerzącą się zarówno wśród ludzi jak i wśród zwierząt. Wywołują ją bakterie – prątki z grupy Mycobacterium tuberculosis complex, a jej nazwa pochodzi od charakterystycznych zmian patomorfologicznych w postaci gruzełków (tubercula).
Pomimo, że gruźlica jest jedną z najstarszych chorób zakaźnych, ciągle stanowi we współczesnym świecie istotny problem epidemiologiczny, medyczny i społeczny. Zgodnie z najnowszym raportem WHO (World Health Organization) prezentującym kompleksową i aktualną ocenę epidemiologiczną, postępy w zapobieganiu, diagnozowaniu i leczeniu gruźlicy, szacuje się, że w ostatnich latach zachorowało na gruźlicę 10.4 mln osób, a umarło z jej powodu ponad 1.7 mln osób. Gruźlica w Polsce dotyczy głównie ludzi starszych i częściej dotyka mężczyzn niż kobiety. Zapadalność na gruźlicę w naszym kraju jest wyższa niż średnia w Unii Europejskiej, a terenem o największej liczbie przypadków jest Śląsk.
Do zakażenia prątkiem gruźlicy dochodzi głównie drogą oddechową. Źródłem infekcji jest zwykle prątkujący chory, który podczas kaszlu, kichania, śmiechu i mówienia wydala prątki wraz z kropelkami aerozolu. Kropelki z zawartymi prątkami unoszą się w powietrzu, wysychają, a następnie wraz z wdychanym powietrzem dostają się do dróg oddechowych innych osób. Gruźlica rozwija się jedynie u około 5% zakażonych osób, u pozostałych 95% zakażenie nie daje żadnych objawów klinicznych. U tych ostatnich mamy do czynienia z utajonym (latentnym) zakażeniem prątkiem gruźlicy, a ryzyko rozwoju choroby w tym przypadku wynosi ok. 5-15% i jest najwyższe w ciągu 5 lat do zakażenia. Początkowo w wielu przypadkach gruźlica przebiega bezobjawowo. Dopiero dodatni wynik próby tuberkulinowej może świadczyć o zakażeniu. Do typowych objawów aktywnej choroby należą: odczuwanie zmęczenia, kaszel z odkrztuszaniem krwi/dużej ilości flegmy, ból w klatce piersiowej, problemy z oddychaniem, utrata wagi i apetytu, okresowa gorączka. Zmiany gruźlicze najczęściej dotyczą płuc, jednak mogą występować w różnych narządach ciała.
Osoby niedożywione i o obniżonej odporności, szczególnie zakażone wirusem HIV, z nowotworami, chorobami przewlekłymi lub żyjące w nieustannym stresie są bardziej podatne na zakażenie. Osoby starsze, a także nadużywające alkoholu oraz palacze również znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na gruźlicę.
Leczenie gruźlicy składa się z dwóch etapów:
- fazy intensywnego leczenia – która trwa zwykle 2 miesiące
- fazy kontynuacji leczenia – która trwa około 4 miesiące.
Całkowite wyleczenie gruźlicy jest możliwe w większości przypadków, ale czas trwania leczenia wynosi kilka miesięcy, a podczas terapii leki powinny być przyjmowane do końca fazy kontynuacji leczenia, pomimo ustąpienia objawów. Przez cały czas trwania leczenia chory powinien znajdować się pod nadzorem lekarza.
Osoby w stadium prątkowania powinny być izolowane od innych osób i mają obowiązek leczenie w warunkach szpitalnych, ponieważ w tym stadium choroby dochodzi do zarażenia innych osób.
Do najczęściej stosowanych substancji w leczeniu gruźlicy należą: ryfampicyna, izoniazyd, etambutol, pirazynamid i wiele, wiele innych. Leczenie gruźlicy w Polsce jest bezpłatne dla wszystkich obywateli.
Do najczęściej stosowanych substancji w leczeniu gruźlicy należą: ryfampicyna, izoniazyd, etambutol, pirazynamid i wiele, wiele innych. Leczenie gruźlicy w Polsce jest bezpłatne dla wszystkich obywateli.
Wśród najważniejszych metod zapobiegania gruźlicy, wymienia się:
- wczesne wykrywanie choroby i wdrażanie natychmiastowego leczenia,
- przebadanie członków rodziny osób, u których rozpoznano gruźlicę (w celu jej wykluczenia),
- poprawę warunków życia oraz pracy ludzi (lepsze warunki sanitarne, nasłonecznione mieszkania, dobre warunki pracy),
- unikanie nadużywania alkoholu oraz narkotyków (również palenia papierosów),
- kulturę chorych – zakrywanie dłonią ust podczas kaszlu i odkrztuszania (to samo dotyczy kichania),
- szczepienia BCG (w Polsce obowiązkowe).
Zachęcam również do obejrzenia filmu na temat Pracowni Prątka Gruźlicy ALAB laboratoria: https://www.youtube.com/watch?v=VHZpLqECBhs . Wzmacniajcie swoją odporność i trzymajcie się zdrowo.
Opracowanie: Justyna Górska-Fryt