Wychowanie do wartości

WARTOŚĆ  –  „Podstawowa kategoria aksjologiczna oznaczająca wszystko to, co cenne
i godne pożądania, co stanowi cel dążeń ludzkich. Uznane wartości stanowią podstawę ocen, norm i wzorów kulturowych.” System wartości służy pełniejszemu rozwojowi tego, co w człowieku najbardziej ludzkie, co odróżnia go od innych istot żywych. Kierując się w życiu wartościami stajemy się lepsi. Jednym z podstawowych warunków prawidłowego procesu uczenia się jest poczucie bezpieczeństwa, sensu i rozumienia oraz akceptacji tego, co się dzieje wokół nas. Stanowi to element rozwoju, a świadomość tego, jak ważne jest przestrzeganie reguł, decyduje o sukcesie wszystkich grup.
Gdy chcemy prawidłowo kształtować postawy młodego pokolenia i uczyć respektowania norm społecznych należy rozwijać w nim następujące wartości:
 
WSPÓŁPRACA
Współpraca i wszystkie pojęcia z nią związane dotyczą wspólnej pracy, działania skierowanego na jakiś wspólny cel, wspólnego pokonywania przeszkód. Przez współpracę rozumiemy wzajemne współdziałanie osób. Jeśli zabraknie wzajemności możemy mówić tylko o pomocy. Współpraca zawsze działa dwukierunkowo: Ja pomagam innym, a oni pomagają mnie.
Cyt. „Nikt nie jest samotną wyspą, wszyscy jesteśmy częścią kontynentu.” J. Donne
 
WSPÓŁCZUCIE
Współczuć, to znaczy cierpieć razem z innymi. To zdolność „zestrojenia” naszych uczuć z uczuciami innych. Współczujemy wtedy, kiedy emocje innych odbijają się w naszym wnętrzu i w pewnym sensie, także my ich doświadczamy. Współczucie jest rodzajem niesienia pomocy emocjonalnej.
Cyt. „Śmiej się z tymi, którzy śmieją się i płacz z tymi, którzy płaczą”. Św. Paweł
 
HOJNOŚĆ
Hojność wyraża się w bezinteresownym dawaniu swojego czasu, w dawaniu  przestrzeni, która nas otacza, w gestach, słowach i w ciszy. Hojność to szczodrość i wspaniałomyślność w obdarowywaniu innych.
Cyt. „Nie jest bogatym ten, kto dużo ma, lecz ten, kto dużo daje.” Erich Fromm
 
DIALOG
Dialog to rozmowa między dwoma lub więcej osobami. Podczas dialogu: wymieniamy pomysły, słuchamy argumentów innych, dowiadujemy się, że nie zawsze mamy rację, że nie wszyscy myślimy tak samo. Jesteśmy gotowi zmienić zdanie. Rozmawiając poznajemy innych.
Warunki zaistnienia dialogu:
-Musimy mieć coś do powiedzenia.
-Chcemy podzielić się tym z innymi.
-Chcemy słuchać.
-Chcemy poznać prawdę.
-Jesteśmy gotowi przyznać się do błędów.
-Jesteśmy zdolni do rozpoczęcia od nowa.
-Potrafimy przyznać, że osoby z którymi rozmawiamy (niezależnie od wieku) mogą być tak inteligentne jak my.
-Nie mylimy autorytetu z prawdą.
-Uważamy, że przyznanie się do błędu nie jest słabością.
 
WOLNOŚĆ
Wolność jest wartością fundamentalną. Za wolność ludzie walczyli, umierali, zabijali, cierpieli, marzyli o niej, pisali. Toczyli o nią wojny, rewolucje, rebelie, z jej powodu śmiali się, płakali, o nią walczyli bohaterowie i umierali męczennicy. Chcemy być wolni i robić to, na co mamy ochotę i nie chcemy popaść w niewolę. Człowiek wolny potrafi myśleć samodzielnie i krytycznie. Nie podąża bezmyślnie za innymi. Wszyscy jesteśmy na nią mocno wyczuleni. W przestrzeni społeczno-politycznej wszelkie przejawy jej ograniczania budzą sprzeciwy i protesty. Wskazywanie dzieciom granicy i respektowanie ich wolności pozwala zachować równowagę między wolnością, samowolą i przymusem.
Cyt. „Wolność wymaga odpowiedzialności. I dlatego większość ludzi tak się jej boi .” Bernard  Shaw
 
SPRAWIEDLIWOŚĆ
Sprawiedliwym nie jest ten, kto traktuje wszystkich równo, tylko ten, kto uznaje różnice pomiędzy ludźmi i traktuje innych według tego, co im się należy. Równość bez sprawiedliwości jest niesprawiedliwa. Jesteśmy sprawiedliwi, jeśli traktujemy każdego człowieka zgodnie z jego umiejętnościami, zwracając uwagę na jego szczególne cechy. Sprawiedliwość to uczciwe, prawe postępowanie.
 
POKÓJ
Pokój to stan wypływający z braku trosk i kłopotów. Opiera się na sprawiedliwości społecznej, godności i prawach każdej istoty ludzkiej.
Cyt. ” Dzięki zgodzie rozwijają się nawet najmniejsze rzeczy, przez niezgodę pogrążają się te największe.” Salustiusz
 
RADOŚĆ
Radość jest zewnętrznym wyrazem szczęścia. Szczęście jest obfitością zadowolenia, którą odczuwamy w naszym sercu, przyjemnością czerpaną z czegoś, co nas dotyczy lub z czegoś, co posiadamy. Każdy człowiek może inaczej odczuwać i rozumieć, co to znaczy być szczęśliwym. Radość wiąże się bezpośrednio z naszymi spełnionymi ambicjami i pragnieniami.
 
AKCEPTACJA
Oznacza ona przyjmowanie drugiego człowieka i tego, kim jest. Bezwarunkowa akceptacja wzmacnia poczucie wartości i pozytywne myślenie o samym sobie. Akceptować to przyjmować, że człowiek ma prawo do złości, płaczu, marudzenia, niezgody, odmowy.
Akceptować to nie poprawiać, nie upominać, nie negować, nie lepić drugiego i siebie samego na kształt pewnych wyobrażeń czy oczekiwań.  Akceptować to pozwolić drugiemu być tym, kim jest, czyli kimś innym niż my sami. 
 
EMPATIA
Ma niezwykłą moc. Wysłuchać kogoś bez oceniania, krytykowania, osądzania, pocieszania, doradzania. Pobyć z nim w tym, co przeżywa, posłuchać z poziomu serca, a nie głowy. Móc samemu doświadczyć empatycznego kontaktu – to bezcenne przeżycie. Umacnia ona poczucie więzi i przynależności. Trudno zdobyć się na empatię, gdy jesteśmy wzburzeni lub sami jej potrzebujemy. Niełatwo ją pielęgnować w pośpiechu i stresie.
Materiał opracowała Katarzyna Nitecka
Żródło: E.Pujol, P.Gonzalez, Wartości w życiu społecznym, wyd. Jedność, Kielce 2006